Fietsen is gezond. Punt. Er zijn studies bij de vleet die uitwijzen dat fietsen de kans op obesitas, hart- en vaatziekten en heel wat andere aandoeningen verkleint. Maar is jouw fietstocht naar het werk in volle ochtendspits tussen de uitlaatgassen en de smog echt wel zo’n goed idee? En hoeveel kilometer is de ideale afstand om het zo gezond mogelijk te maken?
Met een fris en leeg hoofd op het werk toekomen, dat is altijd een fijn gevoel. Maar achter de schermen heeft je fietstochtje nog een veel groter effect. “Fietsen vermindert de kans op aandoeningen als obesitas en hart- en vaatziekten. Het vermindert de slechte cholesterol, spier- en gewrichtsklachten en het helpt glucosewaarden te regelen wat zeker voor diabetespatiënten van belang is. Én het is een oplossing voor een fysiek inactief bestaan”, pleit de Fietsersbond.
Ze verwijst daarbij naar de doctoraatsthesis van professor Bas de Geus, verbonden aan de onderzoeksgroep Mobility, Logistics and Automotive Technology Research Centre (MOBI) van de Vrije Universiteit Brussel. Hij gaf mannen en vrouwen tussen 18 en 65 jaar met een zittend beroep een gratis fiets, en liet hen minimum drie keer per week naar het werk fietsen. Alle deelnemers werden nauwgezet opgevolgd en regelmatig onderworpen aan fysieke en mentale testen. De vaststellingen hoeven niet te verbazen: hun fysieke conditie verbeterde stevig, hun slechte cholesterol daalde en ze voelden zich zonder uitzondering psychologisch veel fitter. En daarvoor was niet veel nodig: 25 kilometer fietsen per week had al een positief effect op hun gezondheid.
Een kwartiertje is genoeg
Je kan de Fietsersbond bezwaarlijk neutraal noemen. Het kenniscentrum Vias Institute – het vroegere BIVV – zou dat wel moeten zijn. Het centrum bestudeerde de impact van fietsen op de gezondheid uitgebreid in opdracht van de federale overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer (rapport R-2022-20-NL). Hoe vaak moet je fietsen voor de grootste impact op je gezondheid? Daarvoor baseert Vias zich op het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): volwassenen zouden best wekelijks gedurende ten minste 150 tot 300 minuten aan aerobe lichaamsbeweging van matige intensiteit doen, of minstens 75 tot 150 minuten aan hoge intensiteit. Of een combinatie daarvan. Ruim één op drie Belgen komt daar niet aan. Fietsen is een activiteit van matige intensiteit. Dus wie 30 minuutjes per werkdag fietst, komt al aan zijn nodige beweging. Een kwartiertje op en een kwartiertje terug, dus. Dat verkleint de kans om vroegtijdig te overlijden al met 10%, vergeleken met wie niet fietst.
Autostress
Sakkeren in de file, een opgejaagd gevoel, de zoektocht naar een vrije parkeerplaats, en dan toch nog te laat komen. Met de auto naar het werk pendelen kan behoorlijk stressvol zijn. Volgens de Responsible Driving Barometer (VINCI, 2021), is het drukke België een van de koplopers op vlak van verkeersstress in Europa. Minder dan de helft (47%) zegt zich kalm te voelen tijdens het autorijden.
Met de fiets is die perceptie helemaal anders. Als fietser heb je geen file. Je kan vertrekken wanneer je wilt en je weet wanneer je aankomt, zonder de stress van mogelijke vertragingen of onvoorspelbaarheden door files of het openbaar vervoer. Zeker als je kiest voor een route die je niet tussen het verkeer loodst maar de natuur in, door velden en bossen. Onderschat de heilzame werking van de natuur niet. Een fijn, autovrij fietstochtje zet je zintuigen op scherp, je bent alerter, je gedachten krijgen de vrije loop. En bewegen is ook gewoon tof, niet?
Gassen, metalen, koolstof
Dus ja, fietsen is gezond. Maar hoe zit het met de luchtvervuiling? De uitstoot van het autoverkeer jaagt een complexe mix van stikstofoxiden, (ultra)fijn stof, zwarte koolstof, zware metalen, polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) en vluchtige organische stoffen de lucht in. Hoe gezond kan dat zijn?
Het hoeft niet te verbazen dat de hoogste concentraties van verkeersgerelateerde luchtvervuiling gemeten wordt nabij wegen. Gedurende de 6% van onze tijd die we gemiddeld in het verkeer doorbrengen, krijgen we 30% van de ingeademde dosis van al deze vervuilende stoffen binnen, meent Vias. In een auto houden filters die vervuilende deeltjes voor een stuk uit de auto. Maar met de fiets zit je er middenin. Bovendien ga je door de fysieke inspanning dieper inademen, dus zal je nog meer vervuilende stoffen binnenkrijgen. Tot vier keer meer ingeademd fijnstof in vergelijking met een automobilist, weet De Fietsersbond. Maar ze voegt eraan toe: de lichaamsbeweging door het fietsen zal de negatieve effecten van de luchtverontreiniging op de lange termijn compenseren.
14 maanden langer leven
Wat zeggen de studies? Vias haalt een studie aan van wetenschapper Thomas Götschi van de universiteit van Oregon. Ook volgens hem zijn de gevolgen van luchtvervuiling voor fietsers klein in vergelijking met de voordelen van extra lichaamsbeweging. Vanaf concentraties fijnstof van 100 μg/m³ zouden de nadelen zwaarder doorwegen vanaf anderhalf uur fietsen per dag. Een gemiddelde stad komt aan een achtergrondconcentratie van 22 μg/m³. In België is dat zo’n 10-15 µg/m³.
Wetenschappers van de Universiteit Utrecht becijferden het effect op sterfte door alle oorzaken wanneer 500.000 personen dagelijks voor korte ritten zouden overstappen van de auto naar de fiets. Door het effect van de ingeademde luchtvervuiling zouden mensen 0,8 tot 40 dagen minder lang leven, en ook verkeersongevallen zouden de levensverwachting met 5 tot 9 dagen inkorten. Maar het effect van de toegenomen lichaamsbeweging is goed voor 3 tot 14 gewonnen maanden. Een stevige winst. Ook de maatschappelijke baten zijn significant: minder luchtvervuiling, minder de uitstoot van broeikasgassen en minder verkeersongevallen. Dus: fietsen maar!
