Analyse: Duurzaamheid móét!

31/08/23

Helpt elektrisch fietsen daarbij?

Tijden veranderen snel. Zo is duurzaamheid een eerder recent aandachtspunt. De vraag kan rijzen: hoe duurzaam is een elektrische fiets eigenlijk? Is elektrisch fietsen echt beter voor het milieu of leggen we – onbewust, ongewild – net méér druk op het milieu?

Tot voor kort gold de elektrische fiets nog als een curiosum voor milieubewuste stedelingen. Ondertussen heeft het grote publiek de elektrische fiets evenwel in al zijn bestaansvormen massaal omarmd. We rijden meer elektrische fietskilometers dan ooit tevoren, fabrikanten kunnen de vraag amper volgen en te oordelen naar de drukte op fietspaden en fiets-o-strades is de fietsinfrastructuur nog niet meteen voorzien op al dat elektrisch ondersteunde ‘geweld’.

Minder uitstoot

Een eerste bedenking: welk vervoermiddel komt die elektrische fiets vervangen? Een gewone fiets is sowieso milieuvriendelijker dan een e-bike, want hij is met spierkracht en longinhoud aangedreven, niet met elektromotoren en batterijen. Een e-bike die een gewone fiets vervangt, doet het milieu dus eigenlijk meer kwaad dan goed.

“Een e-bike die een gewone fiets vervangt, doet het milieu geen goed.”

Is het doel een auto, scooter of ander met fossiele brandstoffen aangedreven voortuig uit het verkeer te halen? Wil je ondertussen ook nog een fysieke inspanning leveren? Dan valt die vervanging natuurlijk alleen maar toe te juichen. Groot voordeel: al fietsend stoot je geen CO² uit en je bijdrage aan fijn stof is nihil.

Vervangt je e-bike een auto, dan scheelt dat immers meteen een pak in uitlaatgassen. Je kunt ervan uitgaan dat je met de elektrische fiets per kilometer ongeveer zestig keer minder CO² uitstoot dan een benzineauto en vijfentwintig keer minder dan een elektrische auto. De ‘maar’ zit hem in de productie van de elektrische fiets, met name de batterij.

Batterijen voor e-bikes bestaan uit een reeks kleinere lithium-ionbatterijen. Lithium is een scheikundig element, het lichtste metaal op aarde. De ontginning ervan heeft wel degelijk een impact op het milieu. Daarenboven heeft een batterij een beperkte levensduur en moet je ze geregeld vervangen.

Batterij recycleren

Gemiddeld gaat een batterij voor een e-bike vijf jaar of vijfhonderd oplaadbeurten mee. Een nieuwe batterij kost, naast materialen en CO²-uitstoot, natuurlijk ook centen. Dan is recyclage een milieu- en budgetvriendelijker idee. Bij recyclage wordt de originele behuizing en de elektronica hergebruikt.

Bikebat is gespecialiseerd in het herstellen van fietsbatterijen. Je brengt je batterij binnen bij een Bikebat-herstelpunt en Bikebat vervangt alle oude energiecellen door nieuwe. Het Battery Management System, dat toelaat je batterijen optimaal en efficiënt te gebruiken, brengen ze eveneens in orde.

Ze testen de batterij vervolgens op een hele reeks criteria, waarna je weer elektrisch kunt gaan rijden. Op basis van je wensen kan men zelfs de actieradius vergroten. Opgebruikte lithium-ionbatterijen worden door de shredder gehaald, waarna ijzerdeeltjes verwijderd worden. De metalen worden gesmolten en opnieuw gebruikt in nieuwe batterijen of andere producten.

Verleng zelf de levensduur van je batterij

We onderscheiden twee factoren. Enerzijds is er de actieradius van je batterij: hoe kan ik met een volle batterij verder rijden? Anderzijds is er het onderhoud. Een paar eenvoudige rijtips zorgen ervoor dat je verder geraakt met een volle batterij. De eerste tip spreekt voor zich: hoe minder ondersteuning je van je motor vraagt, hoe minder batterij je verbruikt. Dat betekent wel dat je zelf meer moet trappen.

Motoren van een e-bike zijn op hun best als je zelf voldoende omwentelingen maakt. Beter op een lichtere versnelling vlot trappen dan op de pedalen ‘stampen’. Dat betekent ook dat je aan een stoplicht beter vanuit een lichtere versnelling wegrijdt, dan wel op een zware versnelling met maximale ondersteuning. Houd je fietsbanden ook op de juiste spanning, want dat verlaagt de rolweerstand en kost dus minder energie.

Spring je verstandig met de batterij om, dan verleng je de levensduur aanzienlijk. Batterijen houden niet van extreme temperaturen. Neem ze in de winter mee naar binnen en bewaar ze op kamertemperatuur. Fiets je niet in de winter, bewaar je batterij dan opgeladen, of ga af en toe toch een stukje fietsen. Een batterij kan namelijk in een soort winterslaap terechtkomen om er vervolgens niet meer uit te ontwaken. Laat je batterij nooit helemaal leeggaan.

Onderdelen vervangen

Elke fiets, elektrisch of niet, heeft een aantal slijtagegevoelige onderdelen. Ketting, cassette, tandwielen, remblokjes, banden… dien je regelmatig te vervangen. Door het grotere gewicht en dus de zwaardere belasting moet dat op een e-bike sneller gebeuren dan op een fiets die je met spierkracht aandrijft.

De onderdelen zijn intussen wel al behoorlijk duurzaam uitgevoerd en fabrikanten zijn constant op zoek naar manieren om de duurzaamheid te verhogen en milieubewuster te produceren. Neem banden. De Duitse specialist Schwalbe maakt niet enkel erg stevige – ‘onplatbaar’ – en duurzame banden, hun binnenbanden zijn ook volledig uit gerecycleerd materiaal gemaakt.

Schwalbe ondersteunt een retoursysteem van gebruikte binnenbanden via fietshandelaars. Die banden ondergaan een devulkanisatieproces om het butylcaoutchouc terug te winnen en in nieuwe binnenbanden te hergebruiken. Elke nieuwe binnenband van Schwalbe bestaat al voor twintig percent uit gerecycleerde grondstoffen; in vergelijking met de productie van gelijke aantallen met nieuw butyl wordt zo tot tachtig procent energie bespaard.

Revolutie in de framebouw

Niet meteen een echt vervangonderdeel, maar we staan toch even stil bij het fietsframe. Het Duitse Advanced predikt namelijk de revolutie in framebouw. De meeste bestaande frames zijn van staal en wordt in Azië geproduceerd. Dat gaat gepaard met een hoog energieverbruik en sterk vervuilende logistieke kilometers. Het Reco-frame bestaat voor veertig percent uit gerecycleerde koolstofvezels, afkomstig uit de automobielindustrie. De productie vindt lokaal in Duitsland plaats, waardoor de kortere logistieke flow een forse besparing op CO²-uitstoot oplevert. Door een geavanceerd spuitgietproces zorgt de productie bovendien voor 68% minder CO²-uitstoot dan een aluminium frame. Aan het einde van hun levenscyclus worden de frames volledig gerecycleerd en vormen ze de basis voor nieuwe.

Circulaire economie

Nog even over recyclage en circulaire economie, zij het niet op de e-bike zelf gericht. Vaude, fabrikant van fietskleding en –tassen, is een toonbeeld van duurzaam ondernemen. Vaude staat voor milieuvriendelijke, klimaatneutrale producten die onder eerlijke omstandigheden zijn geproduceerd. Reeds sinds 2009 draait het Duitse hoofdkantoor voor honderd percent op groene stroom en sinds 2012 is het klimaatneutraal.

In de collectie voor 2022 is de helft van alle producten overwegend van gerecycleerde of organische materialen gemaakt. Gebruik van hernieuwbare grondstoffen en recyclage van materialen zorgt voor een besparing op fossiele hulpbronnen en reductie van CO²-emissies met ongeveer 50% (afhankelijk van het materiaal) in vergelijking met nieuwe materialen. Alle Vaude-producten zijn vanaf 2022 klimaatneutraal.

Fietsengigant Trek draagt eveneens een stevig steentje bij door gerecycleerde materialen te verwerken in hun drinkbussen en fietskleding. Bewuster consumeren, dingen repareren en hergebruiken, energie besparen… het wordt sowieso een belangrijke boodschap voor iedereen, niet enkel voor de elektrische fietser.

“Bewuster consumeren, repareren, hergebruiken… geldt ook voor e-bikers.”

Tweedehands

Wie hergebruiken zegt, komt al snel uit bij de tweedehandsmarkt. Die zit voor e-bikes in de lift. Wie voor tweedehands gaat, moet wel met een aantal zaken rekening houden. Tenzij de verkoper je een bewijs van een gereviseerde batterij kan voorleggen, koop je beter geen e-bike van meer dan zeven jaar oud. Niet enkel de batterij is te sterk verouderd, ook de gebruikte technologie is niet meer up-to-date.

Uiteraard kun je de batterij zelf laten reviseren. Houd daar rekening mee, wanneer je over de aankoopprijs onderhandelt. Kijk na of de batterij nog wel te reviseren is! Bestaan er nog wel vervangingsbatterijen voor dat type. Test de fiets. Werkt de ondersteuning op alle mogelijke niveaus nog? Let ook op vreemde motorgeluiden.

Is het display, indien aanwezig, intact en geeft het de benodigde informatie? Net als bij een gewone fiets check je de staat waarin die zich bevindt: hoe zien banden, ketting, tandwielen, remblokjes eruit? Is de fiets goed onderhouden of moet je de fiets onder zand, stof en modder gaan zoeken?

Tot slot: koop je fiets via een betrouwbaar platform of een fietshandelaar. Bij Upway, het eerste platform voor refurbished elektrische fietsen, wordt elke elektrische fiets gereviseerd door een professionele monteur: een expert controleert de fiets op twintig punten en vervangt alles wat aan vervanging toe is. Bovendien biedt Upway een jaar garantie.

“Bedrijven bieden hun werknemers de kans om een e-bike te leasen.”

Leasing is gunstig

Almaar meer bedrijven bieden hun werknemers de kans om een elektrische fiets te leasen. Bij leasing betaal je, net als bij een firmawagen, maandelijks een bedrag om de fiets te gebruiken; eventueel zijn extra diensten in het bedrag inbegrepen, zoals daar zijn: onderhoud, herstelling, verzekering tegen diefstal, pechbijstand.

Leasen kan als natuurlijk persoon ook, maar meestal biedt de werkgever de optie aan zijn werknemers aan. De werkgever houdt dan het leasebedrag in van het loon, wat maakt dat de fiets netto een heel stuk minder kost dan wanneer je hem zou aankopen. Je krijgt een recente fiets voor een relatief laag budget per maand.

Veel werkgevers betalen tevens een fietsvergoeding. Dat is een gunst, geen verplichting. De vergoeding is vrijgesteld van inkomstenbelasting en sociale zekerheidsbijdragen, en wordt berekend op basis van het aantal afgelegde kilometers. De werkgever kan het bedrag zelf bepalen, maar het deel boven 0,24 euro is niet langer vrijgesteld.

People for bikes

In de praktijk betekent dat meestal dat je uitkomt op een bedrag van 0,24 euro per kilometer, met een maximum van vijftig euro per maand. Een beetje afhankelijk van je leasebedrag rijd je zo gratis met je elektrische fiets, of verdien je er zelfs een beetje aan. Op het einde van de leaseperiode kun je de fiets vaak overkopen tegen het restbedrag.

Zo heb je voor een beperkt budget toch nog je eigen elektrische fiets. Bijkomend voordeel is dat je perfect weet wat er met de fiets gebeurd is. Je hebt er in de afgelopen jaren immers zelf mee gereden. Leasebikes die niet door de gebruiker worden overgenomen, krijgen een tweede leven op de tweedehandsmarkt.

Ze kunnen ook worden ingezet in fietsprogramma’s als ‘People for bikes’. Hoe meer mensen de fiets nemen, hoe beter voor onze planeet. Die planeet strekt zich natuurlijk een stuk verder uit dan de meest welvarende landen, waar elektrische fietsen behoorlijk ingeburgerd zijn. People for bikes heeft als doel de fiets overal en voor iedereen toegankelijk te maken.

Deelfietsen

Voorts doen een aantal deelsystemen hun duit in het duurzaamheidszakje, als het op e-bikes aankomt. In de regio’s Antwerpen en Waasland is Donkey Republic actief; die uitbater heeft het plan opgevat om meer dan veertig steden en gemeenten van ruim 1600 deelfietsen te voorzien. Het systeem richt zich vooral op mensen die grotere afstanden willen overbruggen zonder meteen een eigen elektrische fiets aan te kopen.

Niet enkel duurzaamheid speelt een rol. Meer fietsen betekent ook: veiliger verkeer en een geruster gevoel onderweg. In een groot deel van Brussel zijn de fietsen met blauwe banden van Billy Bikes een vertrouwd beeld. Ze zijn ontworpen om optimaal comfort te bieden in de straten van Brussel. Breed zadel, dikke banden, voorvering: het helpt kasseien en tramrails temmen en dankzij de elektrische aandrijving verteer je de Brusselse hellingen vlotjes.